‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een resultaatgericht proces waarbij een bedrijf in haar hele bedrijfsvoering en in de hele keten verantwoordelijkheid neemt voor de effecten die zij bewerkstelligt op sociaal, ecologisch en economisch gebied en daarover op transparante wijze verantwoording aflegt aan belanghebbenden.’ Een hele mond vol, deze definitie. In simpele taal: een bedrijf gaat, bij alles wat het doet, na of het met zijn keuzes de wereld beter kan maken.
Ambitie van de Nederlandse overheid
Tien jaar geleden besloot de Nederlandse overheid om duurzaam en maatschappelijk verantwoord in te kopen. Het MVO Platform (zie www.mvoplatform.nl) was benieuwd in hoeverre dat al lukt en deed onderzoek. Ze deed een steekproef van 20 aanbestedingen bij de Rijksoverheid (2018-2021) in sectoren met een hoog risico op schending van mensenrechten of milieuschade. Helaas toont het onderzoek aan dat het de overheid nog niet lukt om haar ambitie waar te maken.
Jaarlijks koopt onze overheid voor 73 miljard euro in. Daarmee kan ze een grote invloed uitoefenen, ook op het gebied van eerlijke handel en milieu. Met de inkoop van bijvoorbeeld koffie, thee en textiel heeft ze invloed op de leefomstandigheden van boeren en werknemers over de hele wereld. Het onderzoek ‘Goed voorbeeld doet goed volgen? Onderzoek naar aandacht voor verantwoorde waardeketens in overheidsaanbestedingen’ van MVO Platform, verscheen op 25 november 2021. Slechts in 10 procent van de onderzochte aanbestedingen bleken de overheidsdiensten serieus rekening te houden met verantwoorde handelsketens door toepassing van internationale sociale voorwaarden (ISV), gericht op mensenrechten en milieu.
Resultaten van het onderzoek
Er werden aanbestedingen gedaan waarbij vooraf het merk al vaststond. Dat maakt de keuze voor een leverancier die misstanden in de productieketen aanpakt, onmogelijk. De Raad van State wil bijvoorbeeld koffie van het merk Lavazza en heeft geen aandacht voor eerlijke prijzen aan koffieboeren. Gelukkig kan het ook anders: bij Rijkswaterstaat stelden de inkopers concrete voorwaarden aan de Fairtrade minimumprijs en premie voor koffieboeren. Leveranciers met een goed plan voor ketenverduurzaming kregen de voorkeur.
Er bleek dat een groot deel van de aanbestedingen valt buiten het zogeheten ISV-beleid (Internationale Sociale Voorwaarden), hoewel ze plaatsvonden in sectoren met grote risico’s op misstanden, schendingen van mensenrechten en milieuschade. Deze ISV zijn verplicht voor een deel van de publieke inkoop. Ze zijn echter relevant voor alle producten en diensten die ingekocht worden in risicolanden. Denk daarbij niet alleen aan koffie, maar ook aan bedrijfskleding, elektronica, natuursteen en papier. Bij 40% van de onderzochte aanbestedingen gebruikten inkopers foutieve teksten voor de voorwaarden aan verantwoorde ketens. Daarnaast is er onvoldoende kennis en ambitie bij de Rijksoverheid om het beleid in de praktijk te brengen. Ook ontbreekt structureel zicht op de toepassing in de praktijk.
Dringend verzoek
Naar aanleiding van het rapport stuurde MVO Platform op 2 december een brief naar de Tweede Kamer. Daarin vraagt het de Tweede Kamer om aan te dringen op het verplicht toepassen van de Internationale Sociale Voorwaarden in alle aanbestedingen van de Rijksoverheid in hoogrisico sectoren en in het gehele aanbestedingsproces, inclusief selectie en gunning. Ook is het belangrijk dat de Rijksoverheid het goede voorbeeld geeft. Steun voor inkopers bij het toepassen van de voorwaarden voor verantwoord inkopen is essentieel en moet structureel beschikbaar zijn. Hiermee kan de overheid echt impact maken, en bovendien aan de hele markt laten zien dat het wel kan: goed voorbeeld doet immers volgen!
Behulpzame brochure voor inkopers
Fairtrade Nederland heeft een brochure gemaakt met de titel ‘Inkopen met respect voor mensenrechten, zo kan het ook!’ Deze brochure is bedoeld voor publieke inkopers, aanbesteders, aanbestedingsadviseurs en gemeenteraadsleden. Ook interessant voor bedrijven die hun inkoop maatschappelijk verantwoord willen maken! Je kunt hem downloaden via fairtradenederland.nl.
Gemeente Teylingen
En hoe doet de gemeente Teylingen het met haar inkoop? Een overzicht van de inkopen hebben we niet. Wat we zeker weten is dat Teylingen, samen met Lisse en Hillegom, Fairtrade koffie, thee en cacao voor chocolademelk inkoopt. Jaarlijks zijn dat heel veel warme dranken waarvoor de producenten een minimumprijs én een extra premie krijgen! En daarmee draagt de gemeente een steentje bij aan een beter leven voor veel mensen.